ADHD u kobiet a otyłość. Dlaczego ADHD utrudnia odchudzanie?

ADHD u kobiet. Dlaczego tak późno jest diagnozowane?

Zacznijmy od tego, dlaczego kobiety nie były diagnozowane w dzieciństwie i dlaczego tak długo nie mają świadomości w dorosłym życiu o ADHD? Pewnie dlatego, że kryteria diagnostyczne zostały przygotowane z myślą o chłopcach, u których dominuje ADHD z nadpobudliwością psychoruchową. Mało dziewczynek te kryteria spełniało. Ponadto dziewczynki dużo częściej są upomniane za swoje “niestosowne” zachowanie, więc maskują objawy. 

Dopiero od niedawna mówi się coraz więcej o tym, że u kobiet (i dziewczynek) ADHD może wyglądać zupełnie inaczej, niż u chłopców. Zamiast rozbieganego chłopca, mamy dziewczynkę, która może wydawać się spokojna, ale jej nadpobudliwość objawia się w poruszaniu nogami, szybkim mówieniu, gestykulacji, wierceniu się, bazgraniu po zeszycie, obgryzaniu paznokci czy nadmiernym myśleniu. Ta wersja nadpobudliwości dominuje również u dorosłych kobiet.

Nadpobudliwość u kobiet często objawia się jako wewnętrzne poczucie niepokoju lub nadmierne myślenie, zamiast bardziej widocznej fizycznej aktywności.

Kobiety częściej wykazują objawy nieuwagi niż nadpobudliwości. Mogą mieć trudności z koncentracją, organizacją i zapamiętywaniem, co może być mylone z lenistwem lub brakiem zainteresowania. Ponadto kobiety z ADHD często mają większe problemy emocjonalne, takie jak depresja, lęki i niskie poczucie własnej wartości. Mogą również odczuwać silne poczucie winy i wstyd z powodu trudności z realizacją codziennych zadań.

Nie jest moim celem dokładne opisywanie tutaj kryteriów ADHD, więc zainteresowanych odsyłam do dwóch źródeł, gdzie można dowiedzieć się więcej od specjalistów, którzy zajmują się diagnostyką ADHD u osób dorosłych. Polecam:

• wykład dr Jóźwiaka na kanale YouTube Psychiatra Plus o tytule „ADHD u kobiet” 
• wywiad z dr Kajetaną Foryciarz w podkaście „W formie rozmowy Maciej Kozłowski podcast”, odcinek z 6.03.2024 o tytule „Psychiatra: Diagnoza i Leczenie ADHD u Osób Dorosłych, Zaburzenia Osobowości”

ADHD u kobiet a cykl miesiączkowy

Ciekawostką jest również to, że objawy ADHD u kobiet nasilają się przed miesiączką i w okresie okołomenopauzalnym, kiedy spada poziom estrogenów. W takiej sytuacji przed miesiączką mogą nasilać się zaburzenia lękowe, nadmiarowe myślenie, napady przejadania się, uaktywnia się krytyk wewnętrzny, pojawiają się trudności w zasypianiu, etc. Jeśli Cię to dotyczy, poczytaj o syndromie PMDD, czyli przedmiesiączkowych zaburzeniach dysforycznych. 

ADHD u kobiet a otyłość

Jak wspomniałam, badania wykazały związek między ADHD a otyłością. Prawdopodobieństwo diagnozy ADHD u osób otyłych wzrasta od pięciu do dziesięciu razy w porównaniu do populacji ogólnej. Związek ten nie jest jeszcze w pełni poznany. Naukowcy wskazują na różne czynniki. Jednym z nich jest niski poziom dopaminy, neuroprzekaźnika uwalnianego przez komórki nerwowe do mózgu. Niski poziom dopaminy sprawia, że osoby z ADHD są „chemicznie zaprogramowane”, aby jej szukać. Węglowodany wywołują w mózgu przypływ dopaminy, co powoduje, że osoby z ADHD często poszukują właśnie jedzenia bogatego w cukier.

Osoby z ADHD mogą również mieć trudności z przestrzeganiem zdrowych nawyków żywieniowych m.in. z powodu:

• impulsywności,
• intensywnych emocji, 
• problemów z funkcjami wykonawczymi, czyli przejściem od „chcę to zrobić” do „robię to”.

Dla osoby z ADHD bardzo często zaplanowanie, przygotowanie posiłku i pamiętanie, aby go zjeść to duże wyzwanie.

ADHD u kobiet a odczuwanie głodu

Dodatkowo, osoby z ADHD doświadczają często uczucia napadowego głodu, które jest dużo trudniej kontrolować, niż osobom neurotypowym.

Jeśli uczuciu głodu towarzyszy drastyczny spadek glukozy (hipoglikemia reaktywna), wówczas pojawia się jeszcze większe pożądanie natychmiastowego uzupełnienia glukozy, najlepiej w postaci węglowodanów prostych (słodkie napoje, drożdżówki, słodycze).

A przecież osoba z ADHD często zapomina o jedzeniu, skupiając się na jednej czynności, co prowadzi do pomijania posiłków.

Po takim pominiętym posiłku nietrudno o hipoglikemię reaktywną i napad głodu. A jeśli lodówka jest pusta, nie mamy pomysłu na zdrowy posiłek, to automatycznie osoba z ADHD sięgnie po gotowe, słodkie przekąski… I tak zaczyna się błędne koło. 

ADHD u kobiet a układ nagrody w mózgu

Jeśli taki mechanizm powtarza się często, to przyzwyczajamy układ nagrody w mózgu do coraz większych ilości łatwej dopaminy. Mózg za każdym razem pragnie jeszcze większego zastrzyku smakowitego jedzenia i natychmiastowego podbicia dopaminy. Jedzenie staje się jedynym źródłem szybkiej przyjemności. Z czasem coraz trudniej powstrzymać się od podjadania, silna wola zupełnie się nie sprawdza, jemy coraz więcej i częściej, co prowadzi do nadwagi i otyłości. 

W tym mechanizmie pojawia się jeszcze jeden problem. Po dużym posiłku węglowodanowym mamy pik glukozy i doświadczamy nadmiaru energii, który może przejawiać się nadpobudliwością (gonitwa myśli, nasilony lęk, nadmierny krytycyzm). Wpadamy tu w glukozowy rollercoaster, gdzie w czasie piku glukozy nasilają się negatywne myśli, a po szybkim spadku glukozy możemy znów doświadczyć niedocukrzenia i wówczas pojawia się napięcie i chęć na kolejne słodkości. 

Dodatkowo w ADHD impulsywność sprawia, że częściej wybieramy natychmiastową gratyfikację niż odroczenie jej na rzecz długoterminowych korzyści. Dlatego w czasie napadu głodu ostatnią rzeczą, o jakiej pomyśli osoba z ADHD, będzie zdrowa sałatka z dodatkiem białka.

Jeśli ten stan trwa latami i ktoś przyzwyczaił się do codziennego jedzenia dużej ilości smakowitych posiłków, układ nagrody w mózgu jest tak przestymulowany, że w skrajnych sytuacjach przypomina to bardzo mechanizm uzależnienia.

ADHD u kobiet a jedzenie – od czego zacząć?

Jeśli czujesz, że tkwisz w takim błędnym kole, warto poszukać specjalisty – najlepiej kogoś, kto pracuje bardziej psychologicznie niż stricte dietetycznie. Zapraszam też oczywiście do mnie na konsultacje psychodietetyczne. 

W kolejnym wpisie przeczytasz o tym, dlaczego klasyczne metody odchudzania nie działają w przypadku kobiet z ADHD i co z tym zrobić.

Przygotowując ten wpis, korzystałam z własnego doświadczenia, różnych źródeł wiedzy, m.in. z artykułu “The ADHD-Dopamine Link: Why You Crave Sugar and Carbs”  https://www.additudemag.com/slideshows/adhd-obesity-link/